دوزله
این ساز متشکل است از دو لوله مسی و گاه نئی، یا از جنس پر دال (پرنده ای است از جنس و شبیه عقاب) یا استخوان قلم مرغان دیگر که به توازی به هم الصاق شده یا بر هم بسته و محکم شده است. هر یک از لوله ها دارای قمیشی یک زبانه و مستقل از یکدیگر است. در طول هر لوله شش سوراخ تعبیه شده، به طوری که سوراخ ها همواره در کنار هم قرار می گیرند. انتهای تحتانی لوله ها، مانند تمام سازهای بادی که تا کنون دیده ایم، باز است. دوزله به طول های مختلف ساخته می شود. کوچکترین آن، نوع ساخته شده در شهر به طول 22 سانتی متر و قطر حدود 2 سانتی متر است. وسعت صدای ساز دوزله حدود دو اکتاو است که، بسته به بزرگی و کوچکی ساز در میدان صدایی متفاوت قرار می گیرد.
دوزله، سازی است محلی و از انواع بادی های یک زبانه ای است. در بعضی از نقاط ایران این ساز را جفته یا جفتی می نامند. به صورت تقریبی می توان گفت که قیمت ساز دوزله از 60 هزار تومان به بالا شروع می شود.
نی انبان
این ساز، در واقع دوزله ای است کمی بزرگتر از دوزله معمولی و گاهی دارای هفت سوراخ است. انتهای قمیش دار آن به کیسه ای به نام انبان الصاق و دقیقا هواگیری شده است، که از این نقطه الصاق هوا خارج و داخل نشود. در نزدیکی محل الصاق دوزله، لوله دیگری به طول نامعین خارج شده (محل خروج این لوله نیز به دقت هواگیری شده)، که نوازنده آن را به دهان می گذارد و از این طریق کیسه را پر باد می کند و در نتیجه فشار بازو و آرنج بر روی کیسه، که هنگام نواختن آن را بغل گرفته است، هوا را به داخل لوله دوزله می فرستند و با انگشتان خود، سوراخ ها را باز و بسته می کند.
می توان پایین ترین رنج قیمت ساز نی انبان را حدود 170 هزار تومان در نظر گرفت.
بالابان (نرمه نای)
این ساز از یک لوله استوانه ای چوبی و یک قسمت سرد مرکب از قمیشی دوزبانه ای تشکیل شده است. در روی لوله هفت سوراخ در جلو و یک سوراخ در عقب تعبیه شده است. میدان صدای ساز بالابان، به اضافه تعداد کمی از فواصل کروماتیک مخصوص موسیقی محلی، حدود دو اکتاو است. طول ساز بدون زبانه 32 و در مجموع 40 سانتی متر است. بالابان، سازی محلی و متعلق به نواحی شمال غربی ایران است.
قیمت ساز بالابان از حدود 200 هزار تومان شروع می شود. استاد عباس زند یکی از نوازنده های به نام بالابان است.
گردآورنده: سپیدخت حکیمی